شناخت عاشورا و جلوگیری از خرافات و بدعتها

 عاشورا اوج حماسه و تراژدی است، چشم تاریخ چنین حماسه شکوه‌بار و چنین تراژدی خونرنگی را ، در سراسر حیات بشر، هرگز ندیده است.

نهضت کربلا آیینه زلالی است که دست روزگاران هرگز نتوانسته است غبار فراموشی و تحریف بر سیمای آن بنشاند.

قیام امام حسین (ع) و محرم همواره با ترس ظالمان و مستکبران همراه بوده چرا که از ظلم ستیزی فرهنگ عاشورا همواره ترسیده اند و آن را زمینه ای برای نابودی حکومت های ظالم خود دانسته اند، از این رو درصدد برآمده اند با دور کردن نهضت عاشورا از پیام و محتوای اصلی، آن را با خرافات و پیرایه و بدعت همراه سازند.

حرکت امام حسین (ع) که منجر به حادثه عاشورا گردید ، چیزی جز یک انقلاب اسلامی و تلاش در راستای تحول اصلاح جامعه اسلامی نبود. انقلاب دینی امام حسین (ع) به عنوان مهمترین عامل برقراری اسلام راستین و کوبنده تحریفات دینی، همواره در طول تاریخ مورد بغض دشمنان اسلام و دیانت بوده است. در کنار دشمنان خارجی، همواره دوستان نادان متن جامعه اسلامی و مسلمانان ناآگاه نیز، خواسته یا ناخواسته، ضربه های هولناکی به این حادثه بزرگ وارد کرده اند.

در روزگار پر فتنه رهزنان ایمان و هنگامه پرآشوب دشمنان قرآن ، که جامعه دینی و فرهنگ متعالی ما در معرض تهاجم خصم است، مراسم با برکت عزاداری حسینی نیز مانند هر پدیده مردمی دیگر، دستخوش سوء استفاده غرض ورزان و بدخواهان و قدرت های مخرب اعتقادی قرار گرفته و شیطان نیز با اهداف خاصی به میدان آمده و در این باره دخالت و تباه سازی دارد.

آنچنانکه امام خمینی در کتاب صحیفه می آورد" این کلمه "کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا"، یک کلمه بزرگی است که اشتباهی می فهمند، آنها خیال می کنند که یعنی هر روز باید گریه کرد، لکن این محتوایش غیر از این است.

امام راحل همچنین ادامه داد: " نقش کربلا این بود که سید الشهدا با چند نفر جمعیت و عدد معدود، آمدند کربلا و ایستادند در مقابل ظلم یزید و در مقابل دولت جبار، در مقابل امپراتور زمان ایستادند وفداکاری کردند و کشته شدند، لکن ظلم را قبول نکردند و شکست دادند یزید را، همه جا باید اینطور باشد، همه روز هم باید این طور باشد."

رهبر معظم انقلاب نیز با اشاره به نهضت عاشورا می گوید" حرکت و اقدام اباعبدالله چون پایه ای استوار و محکم باعث شد اسلام با وجود آن همه دشمنی، هزار و سیصد و اندی سال زنده و بالنده باقی بماند، در حقیقت عاشورای حسینی، یکی از مهمترین عوامل بقای اسلام است"

اما در سالهای اخیر عزاداری های محرم به سمتی حرکت کرد که بزرگان ، علما و مراجع نسبت به آن اعلام خطر کردند و همگان را به پرهیز از خرافه گویی و بدعت در مراسم محرم فراخواندند.

استکبار جهانی و وهابیان که از قدرت حقیقی مجالس عزاداری متین و نقش سازنده بزرگداشت خاندان نبی (ع) خبر دارند و راز بقا و ترقی و شهرت و شکوه و شکوت تشیع را در این گونه مراسم و تعظیم و شعائر دینی یافته اند و اقامه عزای حسینی را ستونی پولادین در برابر نفوذ فرهنگ بیگانه می دانند، و از طرفی چون نمی توانند عاشورا را از فرهنگ شیعه حذف کنند یا مردم را از آن روی گردان نمایند ، در پی مخدوش کردن چهره تابناک نهضت عاشورا کوشش های فراوانی کرده اند.

 از جمله راهکارهای آنها شبهه پراکنی و مناقشه های سست پیرامون عزاداری و گریه برای امام حسین (ع) است که اگر بتوانند با افزدون خرافات و حرکت های افراطی و تفریطی ضمن حفظ صورت آن ، رسمش را دگرگون می سازند و خاصیت تحرک بخشی آن را می گیرند و با صرف هزینه های هنگفت مسیر عزاداری صحیح را تغییر و سوگواری های عاطفی را برجسته و بعد معرفتی و حماسی آن را از بین می برند تا دیگر مراسم سوگواری نتواند درس عزت و شهادت بدهد و از سوی دیگر برخی از دوستان امام حسین (ع) که در ارادت آنان تردیدی نیست، با بی توجهی ، همان امری را که دشمنان می خواهند دنبال می کنند.

تبلیغ درست در این زمینه امری ضروری برای تمام مردم جامعه و علی الخصوص  برای روحانیون و وعاظ و مداحان است.

 شخصیت امام حسین (ع) و اهداف و فلسفه قیام عاشورا اگر درست معرفی و تبیین شود، همه جهان عاشق او خواهند شد و مبلغان و مداحان نباید برای گریاندن مردم هر سخنی را بر زبان آورند.
دکتر "علیرضا هزار" سردبیر کتاب شبستان اندیشه که به همت معاونت پژوهشی و آموزشی سازمان تبلیغات اسلامی کشور به چاپ رسیده است نیز در این رابطه گفته است:  " بر عهده روحانیون دین شناس است که همراه با مردم و همگام با آنان، مشفقانه و ناصحانه، عزاداران را از افراط و تفریط بازدارند".
او در این کتاب اظهار داشت" از نگرانی هایی که جان دغدغه مندان را هماره می گزد، تبدیل شدن مراسم آئینی به مراسم نمایشی است، نمایشی شدن یک مراسم آئینی، ستردون روح و ناموس محتوایی آن است".
استفاده از اشعار و آهنگ های سخیف، شکل گیری خرافات و بدعتها در عزاداری ها، تلاش برای گریاندن مردم با استفاده از سخنان نادرست و بدون محتوا تنها بخشی از آسیب هایی است که در سالهای اخیر عزاداری های محرم را تهدید کرده است.

البته  درچند سال گذشته، برنامه ها و تصمیمات مهمی برای جلوگیری از خرافات در عزاداری های محرم صورت گرفت و "ستاد ساماندهی شئون فرهنگی در مناسبت های مذهبی" با تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی تشکیل شد که امور مرتبط با مراسم آیینی به خصوص سنت شکوهمند عزاداری سرور و سالار شهیدان را ساماندهی می کند که تلاش های این ستاد سبب رونق عزاداری ها و موجب کاهش چشمگیر آسیب های عزاداری گشته است.

بدون تردید با انحراف در این جریان دینی، حادثه عاشورا تحول سازی و عبرت انگیز بودن خود را از دست داده و تنها به عنوان چیزی از تاریخی که گذشت، محسوب می شود؛ در حالیکه مهمترین هدف عاشورا اصلاح دینی در طول تاریخ اسلام است.

همانگونه که امام حسین (ع) از آغاز حرکت خویش از مدینه تا روز حماسه عاشورا، همواره به آفت ها وصدماتی که به دین وارد شده، اشاره کرده و هدف از قیام خود را اصلاح این آسیب ها معرفی نموده است.

متاسفانه در برخی از دوران کتابهایی نوشته و روضه هایی که برای عاشورا گفته و خوانده شد که چون با انگیزه گریاندن مستمعین بود، ‌آمیخته به مطالب ضعیف، غیر مستند و احیاناً دروغ گشت و علاقه ای که به چهره های عاشورایی وجود داشت، سبب شد در حوادث آن حماسه، غلوها و مبالغه هایی نقل شود که غیر عقلی و باور نکردنی است. آمار و ارقام کشته ها و برخی حوادثی که بظاهر غم انگیز و سوزناک بود،‌ بر اصل واقعه افزوده شد.

انگیزه آن حماسة اجتماعی و خونین نیز، گاهی تا حد «کشته شدن برای شفاعت از گناهکاران امت» تنزل یافت. نوع برخوردهای امام حسین (ع) ، حضرت زینب و امام سجاد (ع) و کودکان و اهل بیت، گاهی به صورت عجز و ناله و ذلت و حقارت در برابر فاسقانی چون یزید و عمر سعد و ابن زیاد و شمر و ... درآمد و خواستة بزرگ امام در این میدان حماسه، که در بیعت با حکومت جور بود، به درخواست جرعه ای آب برای لب عطشان خویش یا گلوی خشک علی اصغر درآمد.

در روضه هایی که خوانده می شد و تعزیه هایی که بر پا می گشت و شعرها و نوحه هایی که سروده و اجرا می شد، از حضرت زینب و امام سجاد و مسلم بن عقیل و سکینه و ... چهره هایی ارائه گشت که با روح بلند وعزتمند و بزرگوار آن خاندان شرف و کرامت، ناسازگار بود.

حتی خصومت دیرین امویان با اساس دینی و وحی و نبوت، به دشمنی شخصی حسین (ع) و یزید تبدیل شد.
راهکارهای زدون خرافات و بدعت ها از چهره مقدس فرهنگ عاشورا می تواند، ایجاد زنجیره ای همگون از گروه های مرجع تاثیرگذار و تاثیرپذیر، رویکرد آموزشی و فرهنگی به مقوله خرافات و بدعت ها و شناخت ماهیت آسیب ها و مصادیق آن و تبیین روش های مناسب جهت کاهش خرافات و بدعت ها، تحلیل تکوین و ساختاری و کاربردی و آینده نگر فلسفه قیام عاشورا در ابعاد مختلف، منابع شناسی، ریشه یابی و بررسی پیادمدهای تحریفات و بدعت ها در فرهنگ دینی جامعه، تبیین نقش عوامل فرهنگی، تاریخی، کلامی و سیاسی در زمینه پیدایش تحریفات و بدعت ها، بازشناسی نشانه های بدعت ها و تحریفات در حوزه اشکال و نمادهای فرهنگ عاشورا، تعامل با مخاطبین در زمینه شناخت آسیب ها و تعمیق و عمق بخشیدن سطح معلومات و اطلاعات مخاطبین باشد که با انجام  درست و مناسب آن در جامعه بسیاری از ناهمگونی ها و ناهنجاری ها از بین خواهد رفت.

پرواضح است که زنده ماندن یاد حادثه عاشورا و شهادت سومین امام شیعه- امام حسین(ع)- به دست حکومت جور، یکی از بزرگ ترین تابلوهای مظلومیت شیعه و از خط دهنده ترین حوادث تاریخ تشیع است و بنابراین باید همان طور که بیان مختصات این مسیر در این چهارده قرن- باوجود فشارهای شدید و خفقان فوق العاده موجود در جوامع مسلمان- نسل به نسل انتقال داده شده و چراغش خاموش نشده ، هم چنان ادامه پیدا کند و منتقل شود تا این خون جوشان، جوشاننده خون های راکد و منجمد شده شیعه شود و به قیام حضرت صاحب (عج) بینجامد.

                                                                  میثم پاینده  

                                    روابط عمومی اداره تبلیغات اسلامی بهشهر